چاگی: پاکستان ءِ جوھری چکّاسانی لیبارٹری، اے 28 مئی 1998 ءِ پاکستان ءِ ماں چاگی بلوچستان ءَ جوھَری چکّاسانی سرا یک پٹءُ پولی نبشتانکے۔

چاگی: پاکستان ءِ جوھری چکّاسانی لیبارٹری، اے 28 مئی 1998 ءِ پاکستان ءِ ماں چاگی بلوچستان ءَ جوھَری چکّاسانی سرا یک پٹءُ پولی نبشتانکے۔

‎دلگوش؛ اے پٹ ءُ پولی نبشتانک سمیر بلوچ،چنگیز بلوچ، اسد بلوچ، شعیب حلیم ءُ عابد سنگُھر ءَ انگریزی ءَ نبشتہ کُتگ ءُ اکیڈیمیا ءَ چاپ ءُ شنگ بوتگ۔اے نبشتانک چہ انگریزی ءَ بلوچی ءَ ترّینگ بوتگ۔

گونڈگری:

‎ اے نبشتانک ءَ 28 مئی 1998 ءِ ماں چاگی بلوچستان ءَ بوتگیں جوھری تْراکانی سبب ءُ سان پٹ ءُ پول کنگ ءُ دیم ءَ آرگ بوتگ اَنت۔پہ اے پٹ ءُ پولی نبشتانک ءَ دوگیجی بُنشون  (secondary source) زُورگ بوتگ انت۔چوشکہ نبشتانک، کتاب، مردمانی ھیال ءُ لیکہ ماں چاگیءِ جوھری تراکانی سرا۔ اے جوھری تراک پہ پاکستان ءَ بِگند ئے ارزشتداریں سوبمندی یے اَت کہ پاکستان دُگنیا ءِ جوھری تاکتانی سْرپ ءَ اَتک ءُ اوشتات۔بلے راستی ایش اِنت کہ چہ اے تراکاں بازیں مردمے بیران بوت۔چاگردی نادْراھیاں سَر کشّ اِت ءُ  دُگنیا ءِ مردم چہ وتی ھند ءُ میتگاں زورانسری لَڑینگ بوت اَنت ءُ ھندی جاھمنندانی مزنیں مَٹی یے اَتک۔اے یک دلپروشی ءِ ھبرے کہ بلوچستان ھروھد ءَکہ مرگاوریں وئیلانی آماچ بوتگ گُڑا مُلکی ءُ میان اُستمانی رسانکدر ءَ بلوچستان ڈالچار کتگ۔اے نبشتانک ءَ راستی دَرجَنَگ ءُ پاکستانی استان ءِ شوربندیانی پاشک کنگ ءِ جُھد کَنگ بوتگ۔

پجّار:

‎       1998ءِ ماں چاگی ءَ جوھری تراکاں چار روچ پیسر یک گرمیں روچے ءَ سئے بلوچ ورنا شبیر رند، شاھسوار بلوچ ءُ سابر رِند ءَ پی آئی اے ءِ یک  بالی گُرابے ہائی جیک کُت ءُ ھمے لوٹ کُت کہ جوھری تراکانی تاوانباریں تابکار( radiation)لس مردماں تاوانبار کننت۔پمیشکہ جوھری تراک دارگ بہ بنت۔بلے آیانی اے لوٹ ناسرجم بوت ءُ آ دزگیر کنگ ءُ پاھو دیگ بوت اَنت۔ھمے پیم ءَ 28 مئی 1998 ءَ پاکستان ءَ وتی جوھری تراک ماں چاگی بلوچستان ءَ چکاس اِت اَنت کہ چہ ایشی ءَ ھندی مردم باز سانمند بوت اَنت۔28 مئی1998 بلوچ راجدپتر ءَ یک مَرگاوریں ءُ اندوناکیں روچے زانگ بیت کہ اے روچ ءَ بلوچستان ءِ دمگ چاگی ءَ جوھری تراک کنگ بنت۔کہ تندی ایشی ءِ دیرجلّیں جانی ءُ اکنومک سان ھندی مردمانی سرا انگت ھست اَنت۔اے ھبر ھم دلگوش کرزیت کہ اے ترز ءِ وت اڈ داتگیں آپت ھروچیگیں بُنیات ءَ بلوچ ءِ زند ءُ زمین ءَ مزنیں ھدّ ءُ پیمے ءَ تاوانبار کنگءَ اَنت۔

‎" اے دلپروشی ءِ ھبرے کہ بلوچستان ھروھد ءَ کہ مرگاوریں وئیلانی آماچ بوتگ گُڑا مُلکی ءُ میان استمانی رسانکدر ءَ بلوچستان ماتوی چمّے ءَ چار اِتگ۔"

‎اے پاکستانی استان ءِ گوں بلوچ ءَ براھنگیں ڈالچارئیءِ پدّرائی ءَ کنت کہ بلوچ ءِ زند ءُ وشّی پاکستان ءِ دردِ سر نہ اِنت۔بلکیں دومی نیمگ ءَ پاکستان بلوچ زمین ءِ مال ءُ مڈیانی لُٹ ءُ پُل ءَ ھوار وتی نوآبادیاتی شوربندیاں ماں بلوچستان ءَ پریامگ ءَ گوں دلگوش اِنت۔ھمے ارزشت ءِ نہ دیگ ءَ بلوچ جسدی ءُ نپسیاتی درد ءُ اندوھانی آماچ اِنت۔ چاگی ءِ سُھریں ھاک ءَ گوں ایٹمی تراکاں مانبندگ یک پَدیمیں وئیلے نہ اِنت۔بلکیں اے یک گیِشینتگیں پندل ءُ رِپکے ءِ بنیات ءَ پہ بلوچ ءِ چُکچینی ءَ کنگ بوتگ۔بلوچ ءِچُکچینی ءِ پندل چہ اے ھبر ءَ پدّر بوت کہ پاکستان پہ بلوچ ءِ سرا تراکءِ کپوکیں جسدی ءُ روزیگی ساناں ھچ پگرمند نہ اَت۔"

‎''اے کار یک تچکیں کلوھے دَنت کہ بلوچستان ءِ مال ءُ مڈّی پہ استان ءَ ارزشتدار اَنت بلے اے زمین ءَ نشتگیں مردم ھچ وڑیں ارزشتے نہ دار اَنت۔''

‎پاکستان ھمک سال 28 مئی ءَ شاتکامی کنت ءُ اے روچ ءَ یومِ تکبیر ءِ نام دنت ءُ ایشی ءَ مَنگھیں روچے زانت کہ اے روچ ءَ آ جوھری چکاسی تراکاں گوں سوبمند بوتگ۔بلے ھندی ءُ سرجمیں بلوچستان ءِ مردم اے روچ ءَ یک سیاھیں روچے سرپد بنت۔جوھری تراک کہ 26 سال پیسر چاغی ءِ کوہ راسکوہ ءَ چکّاسگ بوتگ۔گُڑا آ ھند ءِ مردم داں روچ ءِ مرچیگ  ءَ سانمند اَنت۔ھند ءِ نوکیں پدریچ گوں جوھری تراکاں بازیں نادْراھیانی آماچ بوئگ ءَ اِنت۔

ایٹم ءِ گوستانکی پُشدر  کدی ءُ پرچہ نیوکلیئر سِلاہ چکّاسگ بوت اَنت؟‎

‎انسانی گوستانک ءَ کہ چار ئے داں جنگ ءُ جَدلاں راج باز تاوانبار کُتگ اَنت۔دگنیا ءِ مستریں جنگ کہ اولی جھانی(1914-19) جنگ ءِ نام ءَ زانگ بیت۔انسانی گوستانک ءِ تاکاں یک سیاھیں نشانے۔اندازہ جنگ بیت کہ اے جنگ ءَ 85 لَک جنگول ءُ 60 لَک ءَ بگر داں 1 کروڈ ءُ 30 لک ءِ کچّ ءَ  شَھری بیران بوتگّ۔چہ ایشی ءَ پد سرجمیں دگنیا یکّ پتّرے ءَ  مُچ بوت کہ جنگ ءِ جیڑھاں گیش ءُ گیوار بکننت۔ءُ آ اے آسر ءَ سربوت اَنت کہ اے جیڑھانی گیش ءُ گیواری گند ءُ نند ءُ تران ءُ باوست ءِ تھا اِنت۔بلے گواچنپسندی (ریئلزم)ءَ یک رندے پدا سرجمیں دگنیا وتی دست  ءِ چیر ءَ کُت۔استانانی بے گَرزیں ابرمی تب ءَ جاہ جَت ءُ ھرکس وتی سیت ءُ نپانی گِرگ ءَ لانک بَست ءُ سوبین بوت اَنت۔ھمے پیم ءَ دومی جھانی جنگ (45-1939)  ءَ پَد دگنیا ءِ گْوستانک ءِ مستریں جنگ بزاں کہ سرد جنگ (Cold-war) کمیونسٹ ءُ کیپیٹلسٹانی میان ءَ بندات بوت ءُ اے جنگ ءَ دُرائیں استان لاچار کُت انت کہ آ یا وَ کیپیٹلسٹ یانکہ کمیونسٹانی نیمگ ءَ بہ بنت۔استان گیشتر ھما مُلکانی نیمگ ءَ شُت اَنت کہ آیانی روزیگی، پوجی ءُ چاگردی بندوکی گوں آیاں ھست اَت۔ھمے پیم ءَ روس ءَ وتی جوھری تراکانی چکّاس قازقستان ءَ قازق راج ءِ زمین ءَ کُت اَنت۔کساس 456 نیوکلیئر تراک اے زمین ءَ چکّاسگ بیت۔اے تراکانی تابکار لکاّنی کچّءَ قازقستانءِ مردماں سانمند کنت۔قازقسان ءِ اے ھند دگنیا ءِ مستریں تابکار (ریڈیو ایکٹیو)ھنداں چہ یکّے۔

‎ چہ ادا دگنیا ءِ گوستانک ءَ یک مزنیں مٹّی یے اَتک ءُ اے دور جوھری سِلاھانی دور گُشگ بوت۔جوھری سلاہ سیکنڈانی تہءَ ھزاراں مردم کُشت ءُ ھلاس کُت کننت۔پمیشکہ اے لس مھلوک ءِ تباہ ءُ بربادی ءَ پہ نامدار اَنت۔نیوکلیئر سلاہ انچوش تاکتور اَنت کہ آ مزنیں کچّے ءَ مردم کُشت کنت ءُ چاگرد ءُ راجماناں شنگینت کنت۔ءُ نا ایوک ءَ مردم ءَ کُشیت بلکیں دیرجلّیں سان چاگرد ءُ انسان ءَ داں کرنانی کرن سانمند کن اَنت۔

‎ہیروشیما ءُ ناگاساکی ءِ سرا جوھری تْراک ماں انسانی گوستانک ءَ سیاھیں پولنگے زانگ بیت۔تراک ءَ پد ھزاراں مردم بیران بوت ءُ ھزاراں مردم جسدیءُ مَجگی ھساب ءَ ٹپی بوت اَنت۔

‎بلوچستان: رنج ءُ گھگیریانی زمین

‎بلوچستان چہ مردمی کَٹ ءَ برگ بوتگ ءُ سرجمیں دگنیا ءَ سِندگ ءُ دُور کنگ بوتگ۔بلوچستان یک انچیں زمینے کہ ادا کس وتءَ جانسلامت نہ پَھم ایت تُری آ ھر پیمیں مردمے بہ بیت۔ اے رنج ءُ گھگیریانی زمینے۔

‎ھمُک روچ یک نوکیں اندوھے پہ اے دیار ءَ کاریت بلے ایشی ءَ ابید ھم رسانکدر ءِ ھچ رنگیں کردے گندگ ءَ نئیت اِنت ءُ نئیکہ بلوچ ءُ بلوچستان ءِ بابت ءَ ھالے مین اسٹریم رسانکدر  ءَ  گِندگ ءَ کئیت۔

‎بلوچستان یک آجوئیں استانے بوتگ۔پہ بریٹش ءُ کلات (بلوچستان) ءِ جوانیں سیادی ءَ بازیں وھداں بازیں منّگ نامہ نبشتہ بوتگ اَنت۔کلات پہ وتی آجوئی ءَ سلاہ بندیں جُھد کنت ءُ 11 اگست 1947  ءَ چہ برتانیہ ءَ آجو بیت ءُ یک آزاتیں استانے منّگ بیت۔آجوئی ءَ پد پاکستان کلات استان ءَ مسلمان استانے ءِ بوگ ءِ بُنیات ءَ گوں پاکستان ءَ ھوار بوئگ ءِ سَلہ جَنت۔ بلے کلات کہ آ وھد ءَ آئی ءِ دو دیوان (Parliament) بَنت، یکّے دیوانِ ھاس ءُ دومی دیوانِ عام گوں پاکستان ءَ ھوار بوگ ءِ ھبر ءَ نہ منّ اَنت ءُ اے گپّ ءَ دیم ءَ ایر کن اَنت کہ اگن مسلمان بوئگ ءِ بنیات ءَ مارا گُشگ بوئگءَ اِنت کہ گوں پاکستان ءَ ھوار بہ بہ ایں۔گُڑا درستاں پیسر پاکستان برؤت میانی رودراَتک ءِ آ دگہ مسلمانی مُلکاں رازیگ بکنت کہ آ مسلمان بوئگ ءِ بُنیات ءَ گوں پاکستان ءَ ھوار بہ بنت۔

‎''ھمے پیم 27مارچ 1948 ءَ پاکستان کلات استان ءِ سرا لشکر کشّی کنت ءُ پہ زور کلات استان ءَ گیپت۔'' پاکستان ءِ پئوج ماں کلات ءَ لشکر کشّی کنت ءُ کلات ءِ چیف، میر احمد یار خان ءِ گِس ءَ دور کنت ءُ آئی ءَ دزگیر کنت۔1948 ءَ بازیں بلوچے جَنَگ ءُ کُشگ بیت ءُ پہ زور کلات گوں پاکستان ءَ ھوار کنگ بیت۔نوری نصیر خان ءِ ءُ بلوچ گھگیری ءِ پَدان گِران ءَ کلات استان ءِ چیف میر احمد یار خان ءِ کستریں برات آغا عبدلکریم کلات ءَ پہ زور پاکستان ءَ ھواری ءِ ھِلاپ ءَ یک جُنزے بندات کَنت۔چہ ایشی ءَ پَد اے جُنز دیم ءَ روان کنت۔داں روچ  ءِ مروچی 75 سال اِنت کہ برجاہ اِنت۔بلوچ آجوئی ءِ جُنز پہ بلوچ زمین ءِ دوبر گرگ ءَ بلوچ چُکچینی  ءِ بازیں رنگے ءَ دیمپان اِنت۔اَنچوشکہ زالبولاں گوں بَدکاری،کُشت ءُ کوش، بلوچاں چہ بالی گُراباں چَگل دَیگ پہ بلوچ  ءِ گھگیری زرمبشتءِ ھلاس کنگ ءَ ۔

 

‎نوکیں ایٹمی استان: پاکستان بلوچ ءِ زمین ءَ کارمرز کنانءَ ایٹمی تاکتے جوڑ بوت

‎         28 مئی 1998 ءَ پاکستان پنچ جوھری تراک پد ما پد چاگی ءِ کوہ راسکوہ ءَ کنت ءُ دگہ شَش تراک 30 مئی 1998 ءَ کنت ءُ دگنیا ءِ ھپتُمی مُلک جوڑ بیت کہ نیوکلیئر بودناکی داریت ءُ مسلمان ملکانی اولی نیوکلیئر مُلک جوڑ بیت۔پاکستانی اسپانک ءَاے کار پَھر گُشت کہ نوں انڈیا ءِ دیم دارگ بوت کُت کنت۔ءُ دوئیں استانانی جوھری تاکت پہ میان رودراَتکی ھند ءَ ایمنی برجاہ بوت کنت۔ھر دوئیں مُلک چہ جنگ ءَ وتہ پھریز اَنت چیا کہ دوئیں نیمگ ءَ یکّیں کچّ ءِ تاوان اَتک کُت کنت۔ پاکستان ءِ اسپانک ءِ مردمانی گُشگ اَت کہ اے برابری دیمپانی ھرچ ءُ دَرچاں کَم کنت ءُ وانگ ءُ زانگ ءُ چاگردی گِھبودی ءِ سرا گیش ھرچ کنگ بیت۔

‎بلے اے ھُشکیں گپ اِت اَنت۔دوئیں مُلکانی ایٹمی چکّاساں پد ھم 1999 ءَ کارگِل ءِ اَڑاند دیم ءَ اَتک چہ اد ءَ پاکستان ءِ دیمپانی ءِ بجٹ کمّ بوئگ ءِ جاہءَ دو ھمنکس گیش بوت۔ دوئیں مُلکاں وتی وتی جوھری اَمبار مستر کُت اَنت ءُ گُشگ بیت کہ پاکستان دُرستاں گیش پوجی سَلاہ جوڑ کنگ ءُ جم کنگءَ اِنت۔

‎"دومی نیمگءَ پاکستان ءِ جوھری تْراکانی سان بلوچ ءِ سَما ءُ سسّا ءِ بَھر اَنت کہ اے کدی ھم دُور نیا اَنت۔راسکوہ کہ اُد ءَ یک وھدے کَوری آپ تَتکگ مرچی ھُشک ءُ ویرانگ اِنت۔ ریڈیئیشنانی کپگ ءَ پد اُد ءَ نندوکیں مردم بازیں بیھی (جینیٹک) نادْراھیانی آماچ اَنت۔شومَک ءِ کیسانی تہ ءَ گیشی اَتکگ ءُ ھند ءِ آپ جَھل ایرشُتگ یاں اَنچو گَھ اِتگ کہ وْرگ ءِ لائک نہ اِنت۔ایٹمی تْراکانی سانانی پٹ ءُ پول ءَ پاکستانی سرکار نہ ڈنّی ادارھے موکل دنت  ءُ  نئیکہ ھندی۔دانکہ وتی میان اُستمانی اَکس ءَ پولنگی ءَ مئیل ایت ءُ بلوچ ءُ بلوچ ءِ زمین ءِ نوآبادیاتی لُٹ ءُ پُل ءَ چیربہ دنت۔

‎تراک ءِ ساناں چہ چاگرد ءَ وڑ وڑیں چاگردی نادراھیاں سرکشّ اِتگ کہ داں روچ  ءِ مرچی ءَ ھزاراں بلوچ آیانی آماچ اَنت۔ چوشکہ شومَک، پُپّانی جیڑہ، پوست ءِ نادْراھی، تلسمیا ءُ زردوئی۔

‎بلوچ اے وئیل ءَ بلوچ چُکچینی ءِ شوربندی ءِ بھرے سرپد بَنت کہ استان ءَ پہ بلوچ ءِ کُشگ ءَ ٹھینتگ ءُ انچیں ھترناکیں بائیولوجیکل ءُ کیمیکل سِلاہ کارمرز بوتگ کہ میان استمانی کانودانی رِد ءَ آیانی کارمرز کنگ بَند اِنت۔ بلے پاکستانءَ ھمے سِلاہ بلوچ مردمانی ءُ بلوچ زمین ءِ سرا کارمرز کُتگ اَنت۔بلوچ راجدوستانی گُشگ اِنت کہ پہ ایٹمی تْراکاں بلوچ زمین ءِگیچین کنگ پاکستانءِ کالونیئل زِھنیت ءَ پدر کنتءُ پاکستان ھمے چیز ءَ زاھر کنت کہ بلوچستان بلوچ ءِ زمین نہ اِنت۔اے ھمے راستی ءَ پدّر کنت کہ پہ پاکستان ءَ بلوچستان یک کالونی یے ءُ آئی ءِ بس مڈّی پُلپانچ کنگی اَنت۔ بلوچستان ءِ ابرمی مال ءُ مڈیانی لُٹ ءُ پُل بہ بیت یا ایٹمی تراکانی چکّاسگ، ھردو پاکستان ءِ نوآبادیاتی زِھنیت ءِ گواھی ءَ دیَنت۔

‎انڈیا ءِ ایٹمی چکّاساں 17 روچ گْوزگ ءَ پَد پاکستان ءَ 28 مئی 1998 ءَ ماں راسکوہ چاگی بلوچستان ءَ وتی نیوکلیئر سِلاہ چکّاسِ اِت اَنت۔پاکستان اے روچ  ءَ یومِ تکبیر ءِ نام  ءَ یات کنت بلے بلوچ اے روچ  ءَ سیاھیں روچے لیک اَنت ءُ یات دار اَنت۔

‎پاکستانی رسانکدر ءِ رِد ءَ ھچ بد ءُ بیرانی نہ بوتگ ءُ تراک ءَ پیش جاہ سرجم ءَ ھالی کنگ بوتگ بلے راستی ایشی ءِ چَپ اِنت۔ چاگی ءِ نشتگیں مردمانی رد ءَ آ ھند ءِ نشتگیں مردم داں روچ ءِ مرچی ءَ شومَک، زردوئی، پُپّانی جیڑہ ءُ تسلمیا ءِ وڑیں نادراھیانی دیمپان اَنت کہ اے چہ تراک ءِ ریڈیئیشنانی کپگ ءِ سْوب ءَ دیم ءَ اَتکگ اَنت۔

‎پارلیمانی سیاستدان: استان ءِ چانوگر

‎وھدیکہ بلوچستان چاغی ءَ ایٹمی تراک چَکاسَگ بنت۔گُڑا پارلیمانی سیاستدان اے تراکانی ستاہ ءَکننت ءُچہ تْراکاں بوتگیں دُرائیں مردمانی بیرانی ءُ نادراھیاں بےسما بنت۔

‎بلوچستانءِ گوستگیں سروزیر سردار اختر مینگل ءَ اے کار دیگ بوتگ اَت کہ آ پاکستانءِ گْوستگیں مزن وزیر نواز شریفءِ موٹلءِ ڈلیور بہ بیت ءُ نوازشریفءَ بہ بارت ءُ ھما جاہءَ سربکنت کہ اُدءَ تراک ءِ چکّاس بوئگی اِنت۔رسانکدرءِ اھوالانی رِدءَ اختر مینگل وتی یک درشانے ءَ گُشیت کہ "نیوکلیئر چکّاسانی سوبمندی ءَ مئے سر چہ پھرءَ بُرز کُتگ۔اے تراکاں مئے دژمن (انڈیا) ءِ چمانی واب بُرتگءُ پہ جوھری تراکاں بلوچستان ءِ زمینءِ گچین کنگ ایوک ءَ مئے سرا بیسہ کنگ نہ  اِنت بلکیں اے پہ ما مزنیں شرپے ءَ کمتر نہ اِنت۔

‎نواز شریف کہ آ وھدءَ پاکستانءِ مزن وزیر اَت گوں رسانکدرءَ تران کنانءَ اے کول ئِے کُت کہ چاغیءَ یک شومَکءِ نادراھجاھے دَنت ءُ چاغی ءُ چاغیءِ نزیک ءُ گْورءِ دُرائیں ھنداں وانگی اِدارہ ءُ جاندرائی آسراتی دنت بلے بژن کہ چہ اے کاراں یکّے ھم نہ بوتگ۔پاکستان ءُ پارلیمانی مردماں مُدام بلوچ ریپینتگ ءُ رَد داتگ۔تراکءَ پد نوک سرکشّ اِتگیں نادراھیانی مردم آماچ بوھان ءُ بیران بوھان بوت اَنت۔مردم مَجگی نادْراہ جوڈ بوت اَنت ءُ اے نادراھیائی  ایوکءَ پیر ءُ کماشاں  نہ بلکیں نوکیں پدریچ ءُ زھگ ھم ایشی ءِ آماچ بوت اَنت۔لھتیں نوکیں انچیں نادرائی دیمءَ اتکگ کہ زھگانی پِت ءُ پیروکاں  اے رنگیں نادرائی نہ بوتگ۔

‎عبدالرازقءِ ماسٹر تیسِس "نیوکلیئر چکّاسانی چاغی ءِ سرا کپتگیں سان" پاکستانءِ نواز شریف ءُ اختر مینگلءِ گپّاں رد کنت ءُ دگہ راستی یے دیمءَ کاریت۔ پاکستانی سرکار ءِ گُشگءِ رِدءَ تراکءِ جاہءِ نزیک ءُ گْوراں بس دَہ لوگمان بوتگ ءُ اے مردم چہ تراکءَ پیش شرّیں جاھاں دیم دیگ بوتگ اَنت۔بلے دومی نیمگءَ عبدالرازقءِ پٹ ءُ پولءِ رِدءَ چار ھزار کھول چہ اے تراکءَ سانمند بوتگ ءُ اے مردم پہ زور چہ وتی ھند ءُ میتگاں لَڑینگ بوتگ اَنت ءُ ایشاں ھچ رنگیں آسراتی یے چہ سرکارءَ نہ رَستگ ءُ کس نزانت کہ اے کھول کُجا شُتگ اَنت۔ بازیں سیاسی ادارہ ءُ نودربر سیاسی گلاں جوھری تراک ایرجت اَنت ءُ بازینےءَ استانءِ ستاشانی کُت۔صبا دشتیاری (2011-1954) کہ یک نامداریں بلوچ دانشورے،۔بلوچ نودربر گَل آزادءَ ماں بلوچستان شاہ دربرجاہءَ اڈ داتگیں مراگشےءَ جُست کنت "چوں ءُ پرچہ استانءَ چاغیءِ زمین پہ وتی ایٹمی تراکاں گچین کُتگ؟ کہ چہ ایشیءَ چاغی ءِ مردم سانمند اَنت۔

 

بلوچستان ءَ جوھری تْراکانی کپتگیں سان:

‎جوھری ریڈیئشنانی تاوانانی بابتءَ باز نبشتہ کنگ بوتگ ءُ سرجمیں دگنیاءَ منّ اِتگ اَنت۔جھانی جانسلامتی گَل زور دنت کہ ھرھما جاہءَ کہ ریڈیئیشن کپیت اُدءَ تْرندیں گامگیج زُورگ بہ بیت۔چوشکہ ھما گُنگدام کہ ریڈیئیشناں گِپتگ اَنت آ زوتاں چہ زوت کُشگ بہ بنت دانکہ اے دیمترا ریڈیئیشن شنگ ءُ تالان مکن اَنت۔ ءُ ھرھما ساھدارءَ کہ یک انچیں چیزے، چوشکہ کاہ ءُ بوچے وارتگ کہ آ ریڈیئیشاناں گِپتگ۔گڑا آ ساھدار ھم زوتاں چہ زوت کُشگ بہ بیت۔ھرھما ھند کہ چہ ریڈیئیشناں رَکّ اِتگ اَنت۔آ بائد اِنت پَلّ کنگ بہ بنت دانکہ ھما گُنگدام کہ چہ ریڈیئیشاں بَچّ اِتگ اَنت آ سانمند مہ بنت۔

‎ اے ترندیں سر ءُ سوجاں چہ جوھری ریڈیئشنانانی بیھار زانگ بوت کنت۔نادْراہ بَلَد گُشنت کہ ریڈیئیشناں گپتگیں مردمےءَ پہ الّم اِنت کہ یک دَھکّے ءَ تِبّی الاجءِ تھا بہ بیت۔

‎نیوکلیئرریڈیئیشن جانسلامتیءَ بازیں رنگےءَ سانمند کن اَنت کہ ایشانی پَھمگ باز گِران اِنت۔ریڈیئیشن چو کسانیں تیرےءَ ڈی این اےءَ پُتر اَنت ءُ لھتیں مٹ ءُ بدلی کارنت ءُ مردمءَ لھتیں بیھی نادْراھی ءُ شومَک رنگیں نادراھیانی آماچ کن اَنت۔  گیشتر اے ساہ ءِ نادْرائی، ماتءِ لاپ ءَ زَھگی رُدوم ءِ جیڑہ، پیداوری جیڑہ، ءُ یکدمانیں زَھگ ءِ کَپَگ(Miscarriage)۔ اے وڑیں رِد ءُ بند دیمروئی کُتگیں ملکاں ھم گِندگ بوتگ اَنت۔بلوچستان کہ زندءِ دُرائیں آسراتیاں چہ زِبھر اِنت۔اد ءَ  نیوکیلئر ریڈیئیشنانی سان ءُ تاوان چہ گُمان ءَ ڈن اَنت۔

‎ بلوچستانءِ دمگ چاغیءَ جوھری چکّاسانی جانسلامتی تاوان باز ھترناک اَنت۔ھندی اِھوالانی رِدءَ جانسلامتی جاور نگیگ اَنت ءُ مردم بازیں نادْراھیانی آماچ اَنت۔پہ درور پُپّ، جگر  ءُ  ھونءِ شومَک، پوستی نادْرائی، سیاہ تَپ ءُ زَردوئی۔دگہ بازیں اھوالانی ردءَ بی پی، چمّ ءُ گُٹ ءِ نادرھیانی بازیں جیڑھے دیمءَ اَتکگ۔پٹ ءُ پولکار ءَ اے جاورلانی نازُرکی دیمءَ آؤرتگ کہ ھندءِ مردم مُدام زَردوئی ءِ نادْرائیءِ الاجءِ لوٹءَ کن اَنت۔ کِساس ءِ بُنیات  ءَ ھر سئے بیرانیاں چہ یکّے شومَکءِ سْوبءَ بیت۔

‎"پاکستانءِ جوھری شوربندیاں بلوچستان ءَنیوکلیئر چکّاساں چہ مستریں کردے پیلو کُتگ۔بلوچستان نیوکلیئر چکّاساں ھوار پاکستانءِ نیوکلیئر سِلاھانی اَمبار اِنت۔"

‎اھوالانی رِدءَ کرتھار کوھانی تھا یک زیرزمینی نیوکلیئر سلاھانی امبارے ھست کہ بلِسٹک میزائلانی بُنزہ اِنت ءُ بلوچستانءُ سندھءِ سیمسر  ءِ نزیک اِنت۔اے سِلاھانی اَمبار درستاں پیش 2016ءَ فیڈریشن اف امریکن سائنٹسٹ ءِ ہینس کریسٹنسنءَ دیمءَ آؤرت ءُ پدا ایشیءِ بابتءَ انسٹیٹیوٹ فار سائنس اینڈ انٹرنیشنل سیکیوریٹی ءَ تران کُت۔

‎نیوکلیئر سِلاھانی اَمبار یک مزنیں کارچالی (اسٹریٹیجک) ارزشتے دار اَنت ءُ کدی ھم دُژمنءِ اُرشءِ چیرءَ اَتک کن اَنت ءُ اگاں چوش بوت۔گُڑا بلوچستان ایشیءَ چہ سک باز تاوانبار بیت۔اے نیوکلیئر سِلاھانی اَمبار چہ پاکستانءِ میان استمانی سیمسراں دور کوہءِ میانءَ اڈ کُتگ۔2004 ءَ بگر داں 2010  ءَ  اَڈ دَیگ بوتگ کہ اھوالانی ردءَ ایشیءِ تھا لونچر ھم ھست۔ ءُ ایشیءِ وتی جندءِ یک پاور سپلائی یے ھست کہ اے پلانٹ ءِ چہ سئے سرنگ ءَ دسترسی بیت۔

‎القادرمالدین کہ راسکوہءِ جاھمنندے۔آئیءِ گُشگءِ رِدءَ چہ تراکاں پد بازیں مھلوکے چمّءِ نادراھیانی آماچ اِنت کہ تراکءَ پیش کدی ھم چوش نہ بوتگ۔چمءِ بیماری ءَ اَبید آئیءِ گُشگ اِنت کہ شَپکورَگی ھم وجود داریت کہ داں روچ ءِ مرچیگ ءَ بازیں مردمے شپکورگءِ آماچ اِنت۔پاکستانی زانتکارانی ھیال  ءُ لیکہ ھمیش اَنت کہ جوھری سلاہ ءِ راسکوہ ءَتْراک ءِ دو مکسد بوتگ انت: یکے پاکستان ءِ جوھری سِلاھانی پھازگ ءُ دومی زلورت ءِ وھدءَ ایشانی دیمروئی دئیگ۔اے مھلوک ءِ گُشگ اِنت کہ پہ جوھری سِلاھانی اَمبارءَ کرتھار ءَ دگہ شرتریں جاہ نیست کہ اے ھَند چہ انڈیا ءِ سیمسراں دور اِنت کہ پاکستان ءِ دژمنیں استان اِنت۔جوھری چکّاساں چاگردءَ ھوار مردم تاوانبار کُتگ اَنت کہ آ مرچی بازیں نادْراھیانی آماچ اَنت۔ انچوشکہ ھون، جگر ءُ پُپّانی شومَک، بی پی، چم ءُ گُٹّءِ نادْرائی ءُ دگہ بازینے تسلمیا ءُ زردوئیءِ آماچ اِنت۔ 28مئی 1998 ءِ تراکاں پد دیمءَ اَتکگیں ھلاس نہ بوئوکیں نادْراھیاں ھندی مردم نااُمیت ءُ مَجگی نادْراہ جوڑ کُتگ اَنت۔تْراک ءِ ریڈیئیشناں ھندی مردمانی جان تاوانبار کُتگ۔

‎ جوھری چکاس کہ بلوچستان ءَ بوتگ اَنت۔گُڑا تابکارانی ھترناکیں ساناں ھندی مردم بازیں نادْراھیانی آماچ کتگ اَنت۔کہ ایشانی سْوب  ءَ  بازیں دْراج مدتیں بیماریاں سر چست کتگ۔کسانیں چُک کہ پیداک بنت آ لَنگ، مُنڈ  ءُ کور اَنت ءُ شومَک ءُ دگہ پوستی نادْرائیانی شکار اَنت۔پاکستانءَ پنچ تراک کُت کہ چہ آیاں ھر یکے یک ءُ دو کلو ٹن ئیگ اِت اَنت۔ بلے راسکوہ کوھانی تراک 40 کلو ٹن ئیگ بوتگ اَنت۔اے ھترناکیں نیوکلیئر تراکاں بلوچستان جَکسینت ءُ راسکوہءِ سیاھیں کوہ اسپیتیں رنگانی تھا مٹ کُت اَنت۔میان استمانی راجمان نیوکلیئر چکّاسانی بابتءَ باز پگرمند بیت چیاکہ نیوکلیئر چکّاس نہ ایوکءَ چاگردءَ تاوان دینت۔بلکیں ھزاراں مردمانی بیرانی ءِ سبب بوت کن اَنت۔پاکستانی پئوج ءِ ماں بلوچستان ءَ جوھری سلاھانی چکاس ءِ پیسلہ دُگنیا  ءِ راجانی جھانی اَمن دوستی  ءِ اَھد  ءُ پیمان  ءِ سرا نیوکلئیر سِلاھانی دارگ ءِ بے سِتکی  ءَ پَدّر کنت۔

‎راسکوہ ءِ جاھمنند نورمھمد درائینیت کہ "تراکاں پد منی سرا زور دیگ بوت کہ چہ اد  ءَ  بہ لَڑّ آں ءُ نوشکی ءَ بُرو آں۔مئے ھندءِ تچوکیں چَمّگ کہ مئے زِند اَت۔تراکانی سْوب  ءَ چمگی آپ  ءَ  سیاھیں ھیِردگ ھوار گِپت۔اے آپءِ ورگءَ پد مئے مردمانی دپاں چہ ھون اَتک ءُ دل بَژ اِت اَنت۔پمیشکہ مارا زور دیگ بوت کہ اے ھندءَ یل بکن ایں۔نورمھمد ءِ رِدءَ تراکاں چہ پیش مئے زالبول ھچبر پہ چُک ماتی ءَ نادْراھجاھاں نہ شُتگ اَنت۔گوں اَرزانی ءَ چُک ءُ مات بوتگ اَنت۔بلے تراکاں چہ پد مئے زالبول چُک ماتی ءِ وھداں بازیں جنجالانی آماچ بوتگ اَنت ءُ بازینے بیران بوتگ۔

شُومَک جوھَری چکّاسانی زَنڈیں سانے:

‎پاکستانءِ جوھری چکّاس جاہ ءُ جوھری سِلاھانی اَمبار بلوچستان شومَکءِ نادْراھیاں وتی اَرجاں جَتَگ۔بلوچ ءِ ھَنداں شِنگتگیں جوھَری تابکارانی سْوب ءَ دْراجکَشیں ڈُکّال اَتکگ۔شومکءِ کیس روچ پہ روچ گیش بوھان اَنت ءُ چمّگانی آپ ھُشک بوئگ ءِ سْوب ءَ دُرائیں درچک،دار ءُ چَرند  ءُ پرِند اَزاب اَنت۔ھما ھند کہ جوھری سِلاھانی اَمبار ءُ یورینیم کَلچاتانی  (مائننگ ) نزیک ءُ گْوران اَنت۔گُڑا آ ھند ءِ مھلوک گیشتری شُومَک ءِ نادْرائی ءَ سانمند بوتگ اَنت۔جوھری سِلاھاں چہ کارسینوجینک کمپاؤنڈے درکَئیت۔اے گْوات ءُ چاگِرد ءِ تھا ھوار بیت۔اگاں مردم ءُ دَلوتے اے کمپاؤنڈ ءِ زَد ءَ اَتک۔گُڑا وڈ وڈیں نادْراھیانی آماچ بوت کنت۔

‎1998 ءَ پد چاگی ءُ نوشکی ءَ شُومَک ءُ پوستی نادْراھیانی تھا تیزی یے گِندگ ءَ اَتکگ۔بازیں مازوری یے ھم دیم کَپتگ کہ نوک پیداک بوتگیں زَھگ گیشتر باد(پالج) ءِ جَتگیں بوتگ اَنت۔ خضدار جوھَری ءُ کیمیائی سِلاھانی اَمباراں نزیکتر اِنت۔ھمے واستہ شُومَک ءِ نادْراھیانی تھا اے ھَنداں ھم گیشی یے گِندگ ءَ اَتکگ۔

‎بولان میڈیکل کالج ءِ کینسر ڈیپارٹمنٹ ءِ بُنکار (Head)ڈاکٹر زاھد مھمد ءِ ھیال ایش اِنت کہ " 2015 ءَ 3500 ءُ 2016 ءَ 500 نادْراھانی تھا شُومَک ءِ نادْرائی گِندگ بوتگ۔ ایشانی تھا دوءَ پُپّانی شُومَک بوتگ۔اے نادْراہ چاگی، ھاران، پنجگور ءُ گوادر ءِ بوتگ اَنت۔شُومَک ءَچہ بلائیں کساسے ءَ بلوچستانءِ مھلوک مرگءِ آماچ بوئگءِ انت کہ ایشانی تھا گیش نوجوان اَنت۔پرواسٹیٹ کینسر ءُ کولون کینسر گیشتر مزن اُمبر ءِ مردماں گیپت ءُ تلسمیا گیش کسانیں زھگاں ءُ زالبول گیشتر گْور شُومَک( Breast Cancer) ءِ آماچ اَنت۔اے مال ءُ زرّ کہ بلوچستانءِ شُومَک نادْراھجاھاں دَیگ بنت۔ اے پہ نادْراھانی الاجءَ سک کم اَنت۔2017 ءَ وائس اف امریکہ ءِ اھوالےءِ رِدءَ بلوچستانءِ جتائیں ھندءُ دمگاں 4000 ءِ کچ ءَ شُومَک ءِ کیس گْوستگیں دو سالءَ دیمءَ اَتکگ کہ ایشانی تھا بازیں زَھگ ھم ھوار اَنت۔

‎سرجمیں بلوچستان 28 مئی ءَ پہ وت یک سیاھیں روچے لیک ایت۔بازیں گَل گندگ بوتگ کہ آیاں اے بابت ءَ زھرشانی روانک کشّ اِتگ ءُ چہ میان اُستمانی ادراہ ءُ میان اُستمانی راجمانءَ لوٹ کُتگ کہ چاگی ءَ بوتگیں جوھری تراک ءِ ھلاپ ءَ کاروائی کنگ بہ بیت۔ چیاکہ اے پہ ھندی مردماں اَبید دمگی ءُ دُگنیا ءِ جانسلامتی واستہ مزنیں جیڑھے۔جوھری چکّاسانی سان داں روچ ءِ مرچیگ ءَ ھست اِنت ءُ چاگی ءَ یک کینسرءِ نادْراھجاھے لوٹ ایت۔چاگی ءَ شُومَک،تیلیسمیا ءُ زردوئی ءِ نادْرائی عام اَنت۔ بلوچ پہ زندگ بوئگ ءَ ھمک روچ جنگءَ اِنت۔ 

‎جنیوا کنونشنءِ شک 3 اے ھبرءَ تچک کنت ءُ گُشیت کہ شَھری  انسان ءِ داب ءَ پیش آیگ بہ بنت ءُ ھچ رنگیں کُشتءُ کوش، تشدد ءُ زوراکی ءِ آماچ کنگ مہ بنت۔ایشی ءَ اَبید شک 51 اے ھبرءَ تَچک کنت کہ شھری ھچ رنگیں اُرشے ءِ دیمپان کنگ مہ بنت۔پرچاکہ اے رنگیں اُرش آیانی زندگی ءَ چہ آیاں پچ گِپت کنت ۔۔اے کانود دویں جھانی جنگاں اَبید دگہ ھم بازیں جنگی زرمبشتاں کامرز بوتگ انت۔

‎چکّاساں رند گْوستگیں پاکستانءِ مزن وزیر نواز شریف گوں وتی راجءَ تران کنانءَ گُشیت کہ ما گوں انڈیا ءَجُپت داتگ ءُ آ رسینتگ۔من پہ اے کار ءَ ھاوندءِ شُگرءَ گر آں۔بلے شَش جوھری تراکانی سان انگت بلوچستانءَ گندگءَ کاینت۔نواز شریف ءَ پہ بلوچستانءَ دَگ،وانگ ءُ جانسلامتی ادارہ دَیگءِ کول کُتگ اَت۔ بلے بژن کہ چہ آیاں یکے ھم داں روچ ءِ مرچیءَ سرجم نہ بوت۔

سرشون:

1-Affairs, B. (2023). Saba Dashtyari Speech at the University of Balochistan. Balochistan Affairs. Retrieved from; https://youtu.be/CHkV0rdKyeo?feature=shared. Retrieved on 30 April, 2024. 

2-Baloch, S. M. (2017). The Fallout From Pakistan’s Nuclear Tests. The Diplomat. Retrieved from; https://thediplomat.com/2017/05/the-fallout-from-pakistans-nuclear-tests/. Retrieved on; 30 May, 2024.

3-Baloch, G. (2024). 28 May: A Black Day. The Balochistan Post. Retrieved on 25 May, 2024.

4-Baloch, Y. M. (2022). The Train to Turbat: How Not to Understand a Baloch. BalochistanAffairs.Retrieved from; https://balochistanaffairs.com/opinions/the-power-of-unity-will-liberate-balochistan-and-empower-its-neighbours. Retrieved on; May 29, 2024

5-Baloch, Y. (n.d.). The Mountains of Raskoh: The Day of Greatness And The Day of Condemnation (Urdu). The Balochistan Post. Retrieved on; 28 May, 2024.

6-David, A., Sarah, B., Allison, L., & Frank, P. (2017). Potential Nuclea Weapons-Related Military Area in Baluchistan, Pakistan. Washington: Institute For Science and International Security.

Hoodbhoy, P. (2001). Our Blind Nuclear Prophets. Dawn. Retrieved on; 20 May, 2024.

Martin Axmann, Back to the Future

اے نبشتانکءِ تہءَ درشان کُتگیں ھیالءُ لیکہ نبشتہ کارءِ وتیگ اَنت ہژدری نہ اِنت کہ بی ایس سی اسلام آباد آئیءِ ھیالءُ لیکہ

گوں منوگر بہ بیت۔