مروچی اگاں بلوچ راجی زرمبشت ءَ پوہ بوگ لوٹیت گڑا بنداتءَ پہ آئیءَ بابا مری ءِ پگر ءُ فلسفہءِ دربرگ الّمی اِنت۔
چوشکہ شاہ محمد مری نبشتہ کنت "بندر عباسءَ بگر داں کوہء سلیمان ءَ بابا بلوچانی پجّہ آؤرتگیں ءُ منّ اِتگیں راجی رھشون اِنت"۔
میر محمد علی تالپور گشیت کہ " اگاں منءَ کسے گوچنیں رھشونے ءِ درگت ءَ جُست بکنت، گڑا منی زبان ءَ بابا ءِ نام در کیت”۔ ءُ آ پہ بابا ءَ میر تقی میر ءِ اے شعرءَ ھمدرور کنت
بے پروائی درویشی تھوڑی تھوڑی تب آئی
جب فقیری کے اوپر خرچ بڑی سی دولت کی
دگنیاءِ راجدپتر ءَ ھچ چوشیں راجے نیست کہ آئیءَ ابید جنز ءُ راجی سروکءَ وتی آجوئی گپتگ۔ آ رھشون تُری روس ءِ لینن بہ بیت کہ کیوبا ءِ چی گویرا ءُ کاسترو ءُ چین ءِ ماؤ۔ ھمے وڑ ءَ بابا مری بلوچءِ رھشونءِ بستارءَ زانگ بیت ۔ فقیر تبیں، درویشیں رھشون کہ آئی ءَ بلوچ سرزمین ءَ را چہ پاکستانی ایردستی ءَ رکّینگ ءَ پہ جھد ءُ گہگیری ءِ سکین داتگ ءُ رہشونی کرتگ۔
بابا مری ۲۹ فروری ۱۹۲۹ ءَ واجہ مہر اللہ خان مری ءِ لوگ ءَ ماں کوہستان مری ءَ ودی بوتگ۔
بنداتی وانگ چہ وتی دمگ ءَ در برگءَ پد پہ گیشیں وانگ ءُ زانگ ءَ شال ءُ پدا لاہور ءَ شتگ. واجہ شیرباز مری کہ بابا ءِ ھمراہ بوتگ آ گشیت کہ، ما ھر وھدے مزنیں پردہ ءَ تامرءِ چارگ ءَ شتگ ایں گڑا پاکستانی راجی سوت پر کنگ بوتگ داں درس پاد اتکگ اَنت
بلے بابا نشتگ. آئیءَ مُدام انگریزی تامر چاراِتگ کہ اودا جنگ، ظلم ءُ جبر پیش دارگ بوتگ۔ آ وھد ءَ ھمے زُلم ءُ جبر ءُ جنگ گوں بلوچاں اوں ھمے وڑءَ بوگءَ بوتگ کہ داں روچِ مروچیگ ءَ برجاہ انت۔
سیاسی تجزیہ نگار گْوش انت کہ بابا مری ءَ بلوچستانءِ آجوئیءِ سنچ باز دیراں پد اتکگ، بلے اگاں ھورت چارگ بہ بیت گڑا چُش نہ اِنت۔ ۱۹۵۱ ءَ وھدے برطانیہ ءِ سیاسی چاروگر ڈیوس بابا ءَ جست کنت کہ تو وتی بزّگیں مھلوک ءَ چیا دیمروئی دیگءَ نیل ئے۔ گڑآ بابا پسو دنت کہ ہٹلر اگاں برطانیہ ءِ سرءَ زورگیری بہ کنت ءُ بہ گشیت کہ ترا دیمروئی دیاں تئی ھیال چے بیت؟ ڈیوس پسّو دنت کہ منا پِٹّ بہ بیت کہ دگہ برے ترا چوشیں جُست بکناں۔
وھدے ۱۹۵۷ ءَ ایوب ءِ وھد ءَ مارشلاء بیت گڑا سرکار کلوہ ءُ بیہار دنت کہ کُل سردار وتی تپنگاں سرکار ءِ دیم ءَ ایر بکن اَنت۔ بازیں سردار بنداتءَ نہ منّ انت بلے گڈّسرءَ کلُ تپاک کن انت بلے بابا مری تہنا ھما مرد بیت کہ آ وتی تپنگاں پروشیت ءُ دور دنت بلے زورگیر ءَ وتی سلاهاں نہ دنت۔ آ گشیت کہ ھاکم ھمے تپنگاں گوں پدا مئے پدریچ ءِ چُکچینی ءَ کنت ءُ مارا گیش ایردست کنت۔
اے ھمے وھد اِنت کہ بابا بلوچستان ءِ راجی جنزءَ نگدی نگاہےءَ چارگ ءُ تپاسگءَ بیت۔ گوستگیں وھد ءِ چار ءُ بچار ءُ آؤکیں وھد ءِ سیاسی جاورال ءَ پہ نوکیں راہ سازگءَ بیت۔
بابا وتی جہد ءَ سوبمند بیت ءُ چیریں گَلے " آجوئی گل" ءِ نامءَ جوڈ کنت ءُ وتی آشوبی کاراں بندات کنت کہ بازیں مردم آئیءِ ھمراھداریءَ کن انت۔ بلے پدا غوث بخش بزنجو ءَ ھوار بازیں سنگتے بابا ءِ ھمراھداری کنگ ءَ یل دیئنت ءُ ھمدا چہ بابا ءِ بیسہ وتی چندے سنگتاں چہ پروشیت۔ بلے بابا جنزءِ منوگریں مردمے بیت آ وتی گاماں نہ داریت، آ داں گڈّی روچ ءَ ھمے جهدءِ سپرءَ گون بیت۔
بابا ءِ زند گوں جتا جتائیں جیڑہاں بندوک بیت۔ انچوشکہ یکرندے ھندی مردمانی آپءَ پوجی بَند کن انت گڑا مردم بابا ءِ گْورءَ رونت ءُ وتی جیڑہ ءَ سر کن انت۔
بابا گوں مردماں ھوار بیت روت ھما آپ کہ دیم پہ پوجی بنجلءَ روگ ءَ بیت، آئی ءِ دیم ءَ واتر گوں ھلک ءُ میتگانی نیمگءَ ترّینیت۔ اے اولی رند بیت کہ بابا ءِ سرءَ مُلک دژمنی ءِ کیس جنگ بیت ءُ بابا جیل کنگ بیت۔
70 ءِ دہک ءَ ما گند ایں کہ بازیں سیاسی چِست ءُ ایرے ودی بیت۔ اے ھمے وھد انت کہ بابا اوں گچینکاریاں بہر زوریت، آئی ءِ مول ءُ مراد ھمے بیت کہ آ وتی مھلوک ءَ اے باور بِہ کنائینیت کہ اے ملک ءَ، ءُ اشی ءِ گچینکاری ءَ پہ بلوچاں ھِچ نیست۔ بابا گشیت چوش کہ ادا مُلّا ھم نشتگ انت منءَ بہ گوش انت اگاں من رد آں کہ پہ مسلمان ءُ اسلامی بوگ ءَ تئی ملکیت یک نہ بیت، اگاں چوش بوتیں گڑا بازیں مسلمانی ملک ھست انت، چیا یک نہ اَنت؟
بابا ءَ مُدام زورگیر گوں ھما چمّاں چاریتگ کہ چارگی اِنت۔ وھدے شال ءَ ریگل سنیما ءِ دیم ءَ پی پی پی ءُ نیپ ءِ باسکانی نیام ءَ میڑے بیت گڑا بابا کئیت ءُ نیپ ءِ پلّو ءَ اوشتیت ءُ بھر زوریت۔ بازیں مردمے گشیت تو چِدا چہ بہ رو گڑا پسّو دنت کہ دژمن وتی کجام اوں رنگ ءَ بہ بیت، آ دژمن اِنت۔ ھمے رنگ ءَ ما گندیں کہ 1973ءِ آئین ءَ نہ وت دزرند کنت ءُ نئیکہ وتی ھمراہاں کِلیت۔
اشی ءَ پد بابا ءُ آئی ءِ ھمراہانی سرا حیدر آباد سازش کیس جنگ بیت ءُ آ بندیگ کنگ بنت۔ بازیں ھمراہے آئیءِ سرءَ نگد کنت ءُ گشیت کہ ما سیاسی رھشون ایں ءُ سیاستءِ سرءَ بیسہ دار ایں بلے بابا پسّو ءَ گشیت کہ تئی بدواہ سیاسی زبان ءَ کہ پوہ نہ بیت، آ بس تھنا تپنگ ءُ تیر ءِ زبان ءَ پوہ بیت۔ جیل ءَ چه در کپگ ءَ پد آ گوں وتی مھلوک ءَ دیم پہ اوگانستان ءَ رؤت۔
بابا ءِ گْوشگ بوتگ کہ درانڈیھ ءِ روگ ءِ مول ءُ مراد اش نہ انت کہ جیڑہ گیش ءُ گیوار بنت بلکیں مارا جنگی ساز ءُ سامان درکار بیت، مارا جنگ ءِ چِن ءُ لانچ کنگی انت۔
ءُ اے وھداں بلاھیں ھاموشی یے ھمے چن ءُ لانچءِ سببءَ پیداک بیت۔ بلے پاکستان پہ اے زانگ ءِ واستہ وتی مردماں روان دنت داں آ زانت بہ کنت کہ بابا چے جیڑگ ءُ چے کنگ ءَ اِنت۔
اے درگت ءَ ریاست شوکت علی نامیں دپترنویسے ماں اوگانستانءَ دیم دنت۔
شوکت علی وتی کتابءَ نبشتہ کنت کہ اے وھد ءَ من اودءَ کہ شتگاں گڑا خیر بخش مری ورگ ورگءَ بیت، ءُ بابا پیسرءَ سرپد بیت کہ اِشیءِ آھگ ءِ مول ءُ مراد چے اَنت۔ گڑا بابا وتی مُرگانی کسہاں کنت دانکہ گپ بہ ٹگلیت۔ پدا طالبانءِ سرکار کیت ءُ پہ بابا ءُ آئی ءِ مھلوک ءَ اودءَ نندگ گران بیت گڑا بابا گوں وتی مردماں بلوچستانءَ کیت۔
آ وھدے بالی پٹ ءَ مُچّیءَ گندیت گڑا گُشیت کہ من سوبمند نہ بوتگاں ءُ من جیڑاِتگ کہ شما گوں ھیک ءُ ٹماٹراں منی وش آتک ءَ کن اِت۔ پدا بابا ھمدا چہ وتی "حق توار سرکل" ءِ نام ءَ سیاسی ھیلکاری ءُ اسکولینگے بندات کنت۔
کسّے بابا ءَ چہ جست کنت کہ " مزدور پارٹی " ءِ باسک آھگ ءُ سرکلءَ نندگ لوٹ انت آ گشیت بیا انت۔ دگہ کسے جست کنت کہ "رودپترءَ نبشتہ کنگ بوتگ کہ بابا چہ سیاست ءَ دز کش انت“۔ گڑا بابا جزباتی بیت ءُ پدا سارت بیت۔ پدا گشیت ھو تو راست گش ئے۔۔ بلے من کسّی پت ءِ ءُ سرکار ءِ نوکر نہ آں کہ ریٹائر باں۔
سیاسی لیکہی درگت ءَ جتا جتائیں لیکہ دیمءَ کیت۔ چوش گشگ بیت کہ بابا چاگردی لیکہ ءِ منوگر بوتگ ءُ بازینے گشیت کہ قبائلی سردارے بوتگ۔ اگاں ما بچاریں گڑا آ وھداں کہ بابا ودی بوتگ گڑا دومی جہانی جنگ ھلاس بیت ءُ دگنیا دو بلاک ءَ بھر بیت۔ یکّے امریکا ءُ دومی سویت یونین۔ ءُ امریکا دگنیا ءِ ایردست کنگ ءِ جُھد ءَ بیت ءُ سویت یونین گُشیت کہ دگنیا ءِ ھر ھما جاہ ءَ کہ راجی زرمبشتے ھست گڑا من آئیءِ پلّہ مرزیءَ کناں۔ اے دور ءَ بابا یک سوشلسٹےءِ رنگ ءَ دیم ءَ کیت بلے بابا یک راجدوست ءُ بلوچ رھشونے بیت۔ چیا کہ بابا وت یک جاہے گشیت کہ راجدوستی یک بنیادے نہ انت بلے یک نصب العین یے کہ اشی ءِ بنیات وتواجہی ءُ یکجائی اِنت۔ ءُ آ گشیت کہ بلوچ اوں وتی آجوئی ءِ جھد ءَ اِنت۔
دگہ جاہے گوں رسانکدر ءَ گپ کنت ءُ گشیت کہ من ہر ھما زانتءِ ھکّءَ نہ آں کہ آئیءِ جوڑ کنگءَ پاکستانءِ دستے مان۔ من ھما راہءَ کارمرز کناں کہ آ منءَ آجوئی ءُ ایمنی دنت۔
بلوچ وت یک جتائیں پجّارے ءِ واھند انت، گڑا من گوں پنجابیءَ پرچا ھور بہ باں؟
اے گپ ءَ چہ پدّر انت کہ بابا یک کاملیں راجدوستیں رہشونے بوتگ۔ البتہ لٹریچر جتا جتائیں ونتگ ئِے ءُ آہانی منوک بوتگ بلے کار ءُ کِرد ءَ چہ یک بلوچ راجدوستں رھشونے بوتگ۔
بابا ءَ ابید غوث بخش بزنجو ءُ عطاء اللہ اوں وتی دؤر ءِ مزنیں رہشون بوتگ انت بلے آیاں گڈّی ءَ وتی راہ مَٹ کتگ بلے بابا داں گڈّی روچاں وتی لیکه ءَ گوں بندوک بوتگ۔ بلوچ ءِ راجی پجار ءُ زمین ءِ رکینگ ءِ واستہ آئی ءَ دیمونی ءِ فلسفہ دیم ءَ آؤرتگ ءُ عمل اوں کرتگ۔
صحافی Vengaas جاہے جست ءِ کنت کہ تو گاندھی ءُ جناح ءِ نیام ءَ چے تپاوت گند ئے؟ گُڑا بابا پسّو دنت کہ گاندھی انسانے ءُ جناح انگریزے۔
ھمے صحافی پدا جُست ئے کنت کہ تو مجیب ءُ اختر ءِ شَشیں نُکاتاں چوں چار ئے؟
پسّو ءَ بابا گُشیت اولی ھبر ایش انت کہ اختر وت ءَ تَچک نه کنت کہ کئ مردم انت؟ سرکار ءِ یاکه بلوچ ءِ؟ ”آ سرکار ءِ مردم انت؟“ آپدا جُست ئے کنت کہ ”کجام سرکار؟
بابا پسّو دنت کہ ھما کہ سرکار ءَ نہ انت بلے سرکار انت۔
وسعت اللہ خان جاہے گشیت کہ تو وھدے قدامت پسندی ءُ راجدوستی ھردُکاں ھور بکن ئے ءُ بچارئے داں بابا ودی بیت کہ آ دگنیا ءِ گام ءَ روگ ءِ بدل ءَ دگنیا ءَ گوں وتی گاماں برگ ءِ جُھد ئے کرتگ۔
سلیگ ہیریسن نبشتہ کنت ءُ گوشیت کہ بابا یک ھاموش ءُ نرم تبیں انسانے۔
ہمے رنگ ءَ کہ تو وھدے بلوچ راجی آجوئی ءِ جُنز ءَ جیڑ ئے گُڑا تو بابا ءَ سَما کن ئے کہ بابا تہنا بلوچ جُنز ءِ رہشونی ءَ کنگ ءَ نہ اِنت بلکیں ہما راہ ءِ رہشونی ءَ کنگ ءَ اِنت کہ آ کُربانی ءِ راہ اِنت، بلوچ ءِ باندات ءِ رکّینگ ءِ راہ اِنت، اے ہما راہ اِنت کہ بابا ءَ اے راہ ءِ سپر چہ وتا بِندات کُتگ ءُ داں 10 جون 2014 ءَ بابا نمیران بیت ہمے راہ ءَ سپر کنگ ءَ بیت ءُ داں مرچی ہم بابا ہمے راہ ءَ گوں بندوک اِنت ءّ سفر کنگ ءَ اِنت، ہزاراں بلوچ پُسّگانی رنگ ءَ کہ پہ وتی وشین باندات ءِ واستہ ءُ وتی سرڈگار ءَ چہ زلم ءُ زوراکیان رکّینگ ءِ ھاترا ندر بوئگ ءَ تیار اَنت۔
ہمے رنگ ءَ فیض احمد فیض وتی شاعری ءِ تہا گُشیت کہ
کرع کج جبین پہ سر کفن مرے قاتلوں کو گماں نہ ہو
کہ غرور عشق کا بانکپن پس مرگ ہم نے بھلا دیا
منی دیما چہ کفَن ءَ کمو دور بِکنے کہ داں دشمن ءَ اے گُمان مَبیت کہ من چہ مرگ ءَ پد وتی گُرورے اِشق یل داتگ ءُ اے گُرورے اِشق داں مرچی ءَ ہم زِندگ اِنت ءُبابا ءِ گُرورے اِشق بلوچستان ءِ آجوئی بوتگ. بابا ءِ وڈیں ھستی کرناں پد ودی بنت ءُ مدامی مان انت۔ چیا کہ آئی ءَ وتی نوابی په وتی لیکه ءُ نظریه ءَ کربان کُتگ۔ پمیشا آ است
انت ءُ نمیران انت۔
اے نبشتانکءِ تہءَ درشان کُتگیں ھیالءُ لیکہ نبشتہ کارءِ وتیگ اَنت ہژدری نہ اِنت کہ بی ایس سی اسلام آباد آئیءِ ھیالءُ لیکہاں گوں منوگر بہ بیت۔